NEUSTADT
SANKT-VITH
SEPTEMBER 2022 | Het schooljaar is twee dagen jong. Vorige week stond er voor Bäckerei Fonk nog een rij Nederlanders luidruchtig Kuchen te bestellen en nam een doorrookte Antwerpse dame er bij Metzgerei Peeters vertwijfeld Google Translate bij. Ook haar Marcel gaf schouderophalend toe niet te begrijpen wat de vriendelijke winkelhulp met een Tüte bedoelde. De Hauptstraße voelt op deze vroege septembervoormiddag als een strandhotel na het zomerseizoen: de laatste gasten finaal de deur uit, gaan de etalageramen in het sop, vinden de brochures in het Touristinfo opnieuw hun plekje in de displays en weerklinken opnieuw uitsluitend begroetingen in Eifeler Platt.
Hobbyhistorici, de Nederlandse campinggast in het nabije Wiesenbach en de achterkleinkinderen van Amerikaanse soldaten die in deze streek tijdens het Ardennenoffensief in grote getale het leven lieten, weten het: begin 1945 lag dit opgeruimde stadje in puin. Na de Siberische oorlogswinter van 1944-45 kon je het aantal onbeschadigde gebouwen, hoofdkerk en ziekenhuis incluis, letterlijk op de vingers van twee handen tellen. De spoorinfrastructuur zou na de Tweede Wereldoorlog nooit meer rendabel worden, getuige het stationsgebouw als eenzame weduwe.
De dooi van 1945 bracht ook de Bevrijding. Het centrum van weleer was dermate ontwricht, dat burgemeester Frères met de hulp van de Belgische ministeries noodgedwongen aan de rand van de stad een barakkenwijk met zo'n 150 noodonderkomens voor pakweg 1 200 inwoners liet optrekken. In deze microstad ontwikkelde zich een nieuw sociaal en commercieel leven rondom de noodkerk, volkstuintjes en Tante-Emma-Laden. Ook de tekentafels van architecten die het centrum volgens de pennentrekken van anonieme fifties stadsarchitectuur zouden heropbouwen stonden hier.
Tussen 1966 en begin de jaren 1980 maakten de uitgeleefde en veelal onbewoonde barakken hoe langer hoe meer plaats voor comfortabele sociale woningen. Nog vandaag kent elke Sankt-Vither deze wijk als Neustadt. Neustadt participeert niet aan de sjofele bedrijvigheid enkele honderden meters centrum-inwaarts, het contact van de meeste auto's gaat uit op de naburige Carrefour-parking.
De ballen her en der in het gras en de werkloze trampolines en schommels verklappen dat Neustadt straks na school zijn schwung herwint.
Door de haast prikkelarme schikking van de huizen voelt het hier als in een Vlaamse tuinwijk. Ik wandel de enkele straten en wandelpaadjes op en af, warme specerijengeur waait me toe, door een open raam een overzeese taal. Heuphoog getrimde haagjes tussen de stadstuinen nodigen uit om een glimp op te vangen van oosterse kralengordijnen, een blauw-gele vlag tooit een fauteuil. De ballen her en der in het gras en de werkloze trampolines en schommels verklappen dat Neustadt straks na school zijn schwung herwint.
De foto maakte ik in de Silvio Gesell Strasse. In de late 19de eeuw verruilde Gesell Pruisisch Sankt-Vith voor een avontuurlijk zakenleven dat hem tot in Buenos Aires zou brengen. De economische crises die ook zijn business raakten, deden Gesell besluiten dat het monetair systeem socialer moest worden. Verheerlijkt door revolutionairen, werden zijn ideeën verguisd door wie het voor het zeggen had. Hij maakte het zich in het Duitsland van de jaren 1920 bepaald niet gemakkelijk met zijn levensvisie. Ik wens hem de mogelijkheid toe om te beseffen dat de gelukszoekers in de Silvio Gesell Straße als het ware in zijn naam een thuis gevonden hebben. Het klinkt ook zoveel minder anoniem dan Neustadt …